Türk hukuku, işçinin bazı haklı nedenlerle iş sözleşmesini derhal feshetme hakkını belirli sınırlar içinde tanır. Bu kavramı daha iyi anlayabilmek için Türk İş Kanunu’nu temel alacağız.
Haklı Nedenle Derhal Feshin Tanımı
Haklı nedenle derhal fesih, işçinin ya da işverenin, belirli bir nedenle ve hiçbir süre beklemeden iş sözleşmesini sona erdirebileceği durumu ifade eder. İş Kanunu’nun 24. ve 25. maddeleri, hangi durumların haklı neden sayılacağını açık bir şekilde belirtir. İşçinin haklı nedenle derhal feshi, iş Kanunu’nun 24. maddesi uyarınca düzenlenmiştir.
Haklı Nedenler
İş Kanunu, işçinin iş sözleşmesini haklı nedenle derhal feshedebileceği durumları, sağlık, ahlaki ve benzeri sebepler, ve ekonomik sebepler olmak üzere üç ana başlık altında toplar.
- Sağlık Sebepleri: İşçinin sağlığına uygun olmayan bir işte çalıştırılması ya da iş yerinde sağlığını ciddi şekilde etkileyebilecek bir durumun bulunması, haklı nedenle derhal feshi için geçerli bir sebep olabilir.
- Ahlaki ve Benzeri Sebepler: İşçinin kişilik haklarına saldırı, aşağılama, işverenin yükümlülüklerini yerine getirmemesi veya işverenin hileli davranışları bu kapsamda değerlendirilir.
- Ekonomik Sebepler: İşverenin, işçiye ücretini belirlenen süre içinde ödememesi veya ücretin ödenme şeklinin kanuna veya iş sözleşmesine aykırı olması, haklı nedenle derhal fesih için bir sebep olabilir.
Sağlık Sebepleriyle Haklı Nedenler
Sağlık sebepleriyle haklı nedenler, İş Kanunu’nun 24/III. maddesinde düzenlenmiştir. İşçinin sağlığına uygun olmayan bir işte çalıştırılması ya da iş yerinde sağlığını ciddi şekilde etkileyebilecek bir durumun bulunması, haklı nedenle derhal feshi için geçerli bir sebep olabilir. Bu sebepler şunları içerir:
- İşin yapılmasının işçinin sağlığı için tehlikeli olması,
- İşin ağırlığı veya şartları nedeniyle işçinin bu işte çalışmaya uygun olmaması,
- İşin yapılması nedeniyle işçinin sağlığının bozulması.
Sağlık Sebepleriyle Haklı Nedenle Derhal Fesih Süreci
İşçinin sağlık sebeplerine dayanarak haklı nedenle derhal fesih hakkını kullanabilmesi için bazı sürelere ve prosedürlere dikkat etmesi gerekmektedir. İşçi, sağlık sebepleri nedeniyle fesih hakkını kullanmak istediğinde, öncelikle bir sağlık kurulu raporu alması gerekmektedir. Bu rapor, işçinin sağlık durumunun işin devam ettirilmesini mümkün kılmadığını onaylamalıdır.
Rapor alındıktan sonra, işçinin 6 iş günü içinde iş sözleşmesini feshetmesi gerekmektedir. Bu süre, raporun işçiye ulaştığı tarihten itibaren başlar. İşçinin, bu süreyi kaçırması durumunda, haklı nedenle derhal fesih hakkını kaybetmiş olur.
Ahlak ve İyi Niyet Kurallarına Aykırı Hallerle Haklı Nedenler
İşçinin ahlaki sebeplerle haklı nedenle derhal fesih hakkı, İş Kanunu’nun 24. maddesinin B bendinde düzenlenmiştir. İşverenin, işçiye karşı ahlaka aykırı davranması, işçinin iş sözleşmesini feshetmesi için geçerli bir sebep olabilir. Bu sebepler şunları içerir:
- İşverenin işçiye veya ailesinden birine karşı kötü muamelede bulunması,
- İşverenin işçiye hakaret etmesi veya işçiyi aşağılaması (mobbing),
- İşverenin işçiyi veya ailesinden birini hile, tehdit, zorla veya başka hukuka aykırı bir şekilde işi kabul etmeye zorlaması.
Ahlak ve İyi Niyet Kurallarına Aykırı Hallerle Haklı Nedenle Derhal Fesih Süreci
İşçinin, ahlak ve iyi niyet kurallarına aykırı haller sebebiyle haklı nedenle derhal fesih hakkını kullanabilmesi için bazı süre ve prosedürlere dikkat etmesi gerekmektedir. İşçinin, haklı nedeni öğrendiği tarihten itibaren 6 iş günü içerisinde iş sözleşmesini feshetmesi gerekmektedir. Bu süre içerisinde fesih bildirimi yapmayan işçi, haklı nedenle derhal fesih hakkını kaybetmiş olur.
Zorlayıcı Sebeplerle Haklı Nedenler
Zorlayıcı sebepler, genellikle işçinin iradesi dışında gerçekleşen ve iş sözleşmesinin devamını imkânsız kılan durumları ifade eder. İş Kanunu, zorlayıcı sebepleri özellikle belirtmez, ancak bu durumların iş sözleşmesinin devamını imkânsız kıldığı durumları içerir. Bunlar genellikle doğal afetler, iş yerinin yanması, iş yerinin taşınması gibi işçinin işi devam ettirmesini imkânsız kılan olağanüstü durumlar olabilir.
Zorlayıcı Sebeplerle Haklı Nedenle Derhal Fesih Süreci
İş Kanunu’nun 24. maddesinin 3. bendine göre, “İşçinin çalıştığı işyerinde bir haftadan fazla süre ile işin durmasını gerektirecek zorlayıcı sebepler ortaya çıkarsa” işçi iş sözleşmesini haklı nedenlerle feshedebilir. İşin, zorlayıcı nedenle bir haftadan fazla süreyle durması halinde, bir hafta dolduktan sonra işçi haklı nedenle fesih hakkını elde eder. İş Kanunu’nun 40. maddesi uyarınca, beklenmesi gereken bu bir haftalık süre içinde işveren işçiye her gün için yarım ücret ödemek zorundadır. Bir haftalık süreden sonra işçi tarafından fesih hakkı kullanılmazsa sözleşme askıda kalmaya devam eder. Zorlayıcı neden varlığını devam ettirdiği sürece işçi haklı nedenle fesih hakkını istediği zaman kullanabilir.
Sonuç
Türk İş Kanunu, işçinin iş sözleşmesini ekonomik sebeplerle haklı nedenle derhal feshetme hakkını belirli koşullar altında tanır. Ancak, bu hakkın kullanılması belirli süre ve prosedürleri gerektirir. İşçinin, haklarını koruyabilmek ve ekonomik sebeplerle haklı nedenle derhal fesih sürecini doğru bir şekilde yürütebilmek için hukuki bilgi ve destek alması büyük önem taşır.
ARABULUCU AVUKAT ENES KARACA